مهم ترین نقص و عیب سازههای بتنی ایران و جهان، موضوع کرمو یا شن نما شدن (HoneyCombing) است. عامل بروز چنین نقصی، جداشدگی در بتن است. با بررسی عوامل زمینه ساز و موثر در ایجاد جدا شدگی، میتوان راهکارهای پیشگیری از بروز این مشکل را دریافت. در بتن کرمو یا شن نما شده، ذرات درشت دانه (شن) در کنار هم دیده میشود که فضای بین آنها فاقد ملات و شیره کافی است. کرمو بودن یا شن نما شدن بتن، ظاهری کاملاً متفاوت با عدم تراکم کافی بتن دارد.
کرمو شدن و تخلخل بتن در واقع مناطقی هستند که بر اثر ناتوانی ملات سیمان در پر کردن فضاهای موجود اطراف سنگدانهها و در نتیجه خالی ماندن آنها ایجاد میشوند. در صورت خفیف بودن این نقیصه به شرط اینکه از باز کردن قالبها بیش از ۲۴ ساعت نگذشته باشد میتوان از ملات سیمان استفاده نمود. اگر عملیات ترمیم بیش از ۲۴ ساعت بعد از برداشتن قالب و با تاخیر صورت گرفته، یا سطح کرمو شده بتن گسترده است، باید ابتدا بتنهای معیوب برداشته شده، سپس با استفاده از ملات ترمیمی آماده، به همراه چسب پیوند دهنده اپوکسی، تعمیر صورت گیرد، روش نهایی نیز جایگزینی کل بتن با بتن جدید است. بعضی از نقصهای جزئی ناشی از حرکت قالب یا در رفتن قالب را میتوان با استفاده از سنگ ساب صاف و پرداخت نمود. در اکثر موارد این رفع نقص به سادگی توسط مالک پذیرفته شده، والا مجری موظف است نسبت به تخریب و جایگزینی آن بخش آسیب دیده از بتن اقدام کند.
از عمده علل کرمو شدن بتن میتوان به موارد زیر اشاره نمود.
میتوان استعداد جداشدگی بتن را یک عامل زمینه ساز درونی نام نهاد و سایر عوامل را میتوان عوامل بیرونی خواند. بنابراین ایجاد عوامل بیرونی به میزان مشخص، در بتنهائی که استعداد جداشدگی متفاوت دارند به جداشدگی یکسان منجر نمیشود. بدین ترتیب نقش استعداد جدا شدگی و شناخت عوامل ایجاد این استعداد در بتنها بسیار مهم تلقی میشود.
برای ایجاد زمینه و استعداد بیشتر جداشدگی، باید انسجام و درگیری و چسبندگی بتن و اجزای آن با یکدیگر کمتر شود. بنابراین بخوبی میتوان حدس زد که این استعداد، مرتبط با نسبتها و مقادیر و کیفیت اجرای بتن خواهد بود و پیش بینی آن دور از ذهن نیست و تسهیل در حرکت و تراکم سریعتر معمولاً به افزایش استعداد جداشدگی منجر میشود. بصورت خلاصه میتوان عوامل افزایش استعداد جداشدگی را در زیر فهرست نمود.
نقیصه بزرگ کرمو یا شن نما بودن بتن، نتایج خاصی را به دنبال میآورد که شامل موارد زیر است.
برای ترمیم بتن کرمو باید با مواد پرکننده ترمیمی پایه سیمانی پر شود و سپس ساییده شود تا سطحی صاف و صیقلی ایجاد شود. و راهکار دیگر در ترمیم این است که قسمت کرمو برداشته شود و به صورت موضعی قالب بندی و بتن ریزی انجام گیرد که این راه نتیجه بهتری را به ثمر میرساند.
گروت سیمانی يک ملات مخلوط خشک و آماده مصرف با مقاومت بالاست و به هيچ افزودنی بجز آب برای آماده شدن جهت مصرف نياز ندارد. گروت سیمانی نه تنها پس از اختلاط با آب ملات بدون جمع شدگی و روان را بدست خواهد داد بلکه گروت سیمانی مذکور میتواند به عنوان یک ملات منبسط شونده با افزایش حجم کنترل شده نیز عمل نماید. گروت سیمانی جهت پر نمودن فاصله خالی بین صفحه ستون و فونداسیون است. اين گروت سیمانی برای مواردی كه نياز است ملاتی با مقاومت و روانی مناسب و ملاتی بدون جمع شدگی فاصله دو المان سازهای نزديک به هم را پر نموده و خلل و فرجی باقی نگذارد بيشترين مصرف را دارد. گروت سیمانی همچنين برای فيكس كردن انكربولتها استفاده گستردهای دارد. يک ملات منبسط شونده با كارايی بالا و راحتی در مصرف است. بنابراين به عنوان يک ملات منبسط شونده با افزایش حجم کنترل شده با رنج وسيع مصرف كه نياز به گروت سیمانی است، كاربرد گسترده دارد.
کرمو شدگی بتن بنا به دلالیل مختلفی در اجرای سازههای بتنی به وقوع میپیوندد. از جمله این موارد میتوان به دانه بندی و اختلاط نامناسب، ویبره نامناسب، در رفتگی شیره، تراکم آرماتور، شکل خاص قالب، اسلامپ کم بتن، حداکثر اندازه سنگدانه، قالبهای مستعمل و عدم استفاده از روغنهای قالب و … اشاره کرد. کرمو شدگی اصلاحی است که معمولاً به تخلخل سطحی بتن گفته میشود. این نوع آسیب بیشتر به لحاظ زیباشناختی و دوام دارای اهمیت است. این عمر در سازههای اکسپوز اهمیت بیشتری مییابد.
اصول ترمیم بتنهای کرمو و متخلخل مانند سایر بتنها است. آنچه در سیستم ترمیم بتنهای کرمو و متخلخل میتواند مورد توجه قرار گیرد، غیرسازهای بودن ترمیم و لزوم شباهت عملیات ترمیم انجامی با بتن نواحی اطراف منطقه ترمیم است. در این امر میتوان از تکنیکهای ترمیم در بتنهای اکسپوز و نما استفاده نمود.
کرموشدگی ناشی از جداشدگی در بتن در اکثر قریب به اتفاق ستونها و دیوارهای برشی سازههای بتنی ایران مشاهده میشود. به ندرت میتوان این پدیده را مشاهده نکرد. عدم مشاهده این کرموشدگی دلیل مهمی بر عدم وجود استعداد جداشدگی در بتن یا بکارگیری روش مناسب در ریختن و جایدهی بتن و یا هر دو مورد است.
بالا بودن نسبت آب به سیمان، افزایش روانی بتن به ویژه برای پمپ کردن آن، کمبود ماسه در بتن و درشت بافت بودن آن، کمبود ذرات ریزدانه در ماسه بدلیل شستشوهای غلط و زیاده از حد از عوامل اصلی و عمده افزایش استعداد جداشدگی بتن در ایران است.
استفاده از جامهای بغل ریز، استفاده از شوت مایل، افقی گرفتن لوله پمپ برای ریختن بتن درون ستون یا دیوار، استفاده از جامهای معمولی و ریختن بتن به نحوی که با میلگردهای افقی ستون و دیوار، پی در پی برخورد نماید و ارتفاع زیادی را طی کند، عامل بیرونی مهمی در کرموشدن محسوب میشود. اما یکی از بزرگترین عوامل را میتوان پرتاب کردن بتن با بیل به درون ستون یا دیوار دانست که متاسفانه رواج دارد به ویژه اگر بتنها با دست یا بتونیر در کارگاه مخلوط شود و وسیله خاصی نظیر جام در اختیار نباشد.
در قسمتهاى كرمو كه عمق خرابى آنها از ۱۰ ميلیمتر بيشتر است ترميم به صورت وصله ضرورت دارد. در اين مورد قسمتهاى كرمو را تا رسيدن به بتن سالم خرد كرده سپس محيط اطراف قسمت كنده شده راست را با قلم ضربدر میزنند تا لبههايى تيز و تقريباً گوشه به عمق ۱۰ ميلیمتر ايجاد شود. معمولاً قسمتهاى كرمو تا پشت ميلگردها ادامه يابد مگر اينكه كرمو شدن آنها تا پشت ميلگردهاى فولادى گسترش يافته باشد. براى تعميرات كم عمق استفاده از ملات ارجح است. نوع ملات به پرداخت مورد نظر بستگى دارد.
با توجه به موارد مطرح شده میتوان حدس زد که راهکار غلبه بر مشکل موجود چه میتواند باشد. این راهکارها را میتوان در سه دسته جای داد.