پس از اجرای سازه استخرها، نوبت به آن می رسد که نمای سطح کاسه استخر، شامل کف و جداره آن آب بندی و روکش شود. استفاده از روکش بر روی نمای سطح کاسه استخر هم به جهت افزایش عمر مفید سازه هم به جهت زیبایی ظاهری مورد توجه قرار می گیرد. به طور کلی روش های مختلفی که به منظور آب بند کردن سازه و ایجاد نمایی دلپذیر و زیبا در استخرها مورد استفاده قرار می گیرند را می توان در گروه های زیر تقسیم بندی کرد:
اندودکاری در واقع یکی از اصلی ترین و قدیمی ترین روش های آب بند کردن جداره خارجی کاسه استخر به شمار می رود. استفاده از این روش به دلیل قابلیت اجرای ساده و تطبیق پذیر بودن آن با شرایط مختلف بسیار متداول است. با استفاده از این روش می توان نمای کاسه استخر را به رنگ سفید یا رنگ های دیگر تغییر داد. در این روش مخلوطی از گچ یا آهک به همراه ماسه و آب که حاصل آن یک ماده خمیری شکل است با استفاده از ماله روی سطح خارجی کاسه استخر کشیده می شود. به این ترتیب با تبخیر آب مخلوط یاد شده، سطح سخت و همواری ایجاد می شود که مقاومت بالایی در برابر نفوذ آب دارد. گاهی اوقات علاوه بر اندودکاری داخل کاسه استخر، در حاشیه ها همتراز با سطح آزاد آب و درست در قسمت زیرین قرنیز حاشیه، از یک ردیف کاشی نیز استفاده می شود. از آنجا که سطح آزاد آب در حاشیه کاسه استخر یکی از مکان های رشد جلبک ها، تجمع آلودگی ها و رسوب کردن آن ها بر روی جداره به شمار می رود، یک ردیف کاشی کاری به روش یاد شده، علاوه بر ایجاد نمایی زیبا و چشم نواز، موجب می شود تمیز کردن این بخش از کاسه استخر نیز به میزان زیادی تسهیل گردد.
در استخرهای اندود کاری شده ممکن است پس از مدتی در برخی از قسمت ها لک هایی ایجاد شود که برای ازبین بردن آن ها می توان از محصولات لکه بر مختلفی که در بازار است استفاده کرد. اما در مواردی که لکه های ایجاد شده در نمای سطح بسیار زیاد باشد، صرفنظر از این که لکه ایجاد شده در نتیجه مواد شیمیایی، رسوب کردن مواد معدنی، آلودگی یا غیره باشد، زمان اسید شویی سطح استخر فرارسیده است. آنچه در هنگام اسید شویی اتفاق می افتد آن است که لایه ای نازک از اندودکاری سطح به واسطه اسیدها برداشته شده و سطح تمیز و هموار زیرین آن باقی می ماند. بنابراین تنها در مواقعی که ضرورت داشته باشد باید از روش اسیدشویی استفاده کرد. چرا که اسیدشویی بی دلیل تنها عمر مفید نمای سطح را کاهش می دهد. لازم به ذکر است که به دلیل خطراتی که کار کردن با اسیدها به همراه دارد و گازهای سمی تولید شده در هنگام اسیدشویی، این کار تنها باید توسط تکنسین های مجرب انجام شود. البته در صورت ایجاد لکه بر سطح استخرهای اندود کاری شده می توان از روش های دیگری مانند استفاده از روکش های فیبر گلاس یا رنگ کردن کاسه استخر نیز بهره گرفت.
باز تاکید می شود که اسید شویی باید توسط افراد مجرب و با دقت انجام شود. چرا که در هنگام اسید شویی معمولا گازها و بخارات سمی و خطرناک تولید می شود که در صورت عدم تامین تهویه هوای کافی می تواند خطرآفرین باشد. همچنین در هنگام اسیدشویی باید از دستکش عینک محافظ، ماسک صورت و پیشبندهای محافظ استفاده شود. نکته بسیار مهمی که باید در هنگام اسیدشویی رعایت شود آن است که همواره باید اسید را آن هم به آرامی با آب اضافه کنید و تحت هیچ شرایطی آب را به اسید اضافه نکنید چرا که بسیار خطرناک است. بنابراین افزودن آب به اسید با غلظت بالا منجر به واکنش شدید و بسیار گرمازای آب با اسید می شود که نتیجه آن تبخیر سریع آب، پخش شدن آب جوش به اطراف و ایجاد گرمای بسیار زیاد و حتی در برخی موارد انفجار محفظه حاوی اسید خواهد بود.
در مواردی که مسایل اقتصادی برای کارفرما اهمیت چندانی ندارد و بودجه کافی برای اجرای پروژه موجود است، کاشی کاری یکی از بهترین انتخاب ها برای پوشاندن نمای سطح کاسه استخر به شمار می رود. از میان تمامی روش های یاد شده، کاشی کاری پرهزینه ترین روش به شمار می رود. البته کاشی کاری صرفنظر از هزینه بالا مزایای مختلفی را به همراه دارد. اولین مزیت کاشی کاری آن است که تمیز کردن کاسه استخر به سادگی امکان پذیر خواهد بود. به لحاظ چشم انداز ظاهری نیز با استفاده از کاشی کاری می توان نمای بسیار زیبایی را در استخر ایجاد کرد. حتی در مواردی که به دلیل ملاحظات اقتصادی کارفرما قصد کاشی کاری تمام قسمت های کاسه استخر را نداشته باشد، می توان ابتدا تمام کاسه استخر را اندود کاری کرد و در پایان قسمت های منتهی به پلکان، قسمت های فوقانی دیوارها و بخش هایی از کف را با انواع مختلف کاشی ها و موزاییک ها تزیین کرد.
در مواردی که به دلیل محدودیت بودجه امکان استفاده کاشی ها یا موزاییک هاوجود نداشته باشد به عنوان نمای سطح کاسه استخر می توان از رنگ ها یا روکش های مناسبی که به این منظور تولید می شوند استفاده کرد. استفاده از رنگ ارزان قیمت ترین روش برای پوشاندن نمای سطح کاسه استخر به شمار می رود.
البته این ارزان بودن قیمت به کاهش عمر مفید نمای سطح استخر تمام می شود. چرا که رنگ ها در میان سایر روش ها کوتاه ترین طول عمر را دارند. البته بسیاری از کارفرمایان حتی با وجود استطاعت مالی نیز ترجیح می دهند از رنگ ها به عنوان نمای سطح استخر خود استفاده کنند. چرا که عمر کوتاه این رنگ ها به کارفرما این فرصت را می دهد تا هر چند سال یکبار شکل ظاهری استخر را تغییر داده و ایجاد تنوع کند. امروزه معمولا انواع مختلف رنگ ها با طیف های گوناگون در بازار موجود هستند، به طوری که خواست تمام کارفرمایان را می توان با آن ها تامین کرد.
در مناطقی که سطح آب های زیرزمینی بالاست، استفاده از رنگ به عنوان نمای سطح کاسه استخر چندان توصیه نمی شود. چرا که این استخرها هر چند سال یکبار باید به طور کامل از آب تخلیه و مجددا رنگ شوند. بنابراین اگر سطح آب های زیرزمینی در محل سایت بالا باشد و در هنگام طراحی فشارهای ناشی از این آب ها لحاظ نشده باشد احتمال ترک برداشتن پوسته استخر و آسیب دیدن آن بسیار زیاد است.
در هر صورت انتخاب طراح برای این دسته از روکش ها معمولا بسیار متنوع است. مهم ترین مشخصاتی که باید در هنگام انتخاب روکش استخرهای شنا در نظر گرفته شود عبارتند از:
اصلی ترین انواع رنگ ها و روکش های مورد استفاده در استخرهای شنا را می توان در موارد زیر خلاصه کرد.
بعضی از روکش ها و رنگ ها در صورت نفوذ رطوبت یا بخار آب به زیر آن ها به سرعت باد کرده و پوسته آن ها ترک بر می دارد.
رنگ های پلیمری کلر دار: استفاده از این نوع رنگ ها برای هر دوی استخرهای سرپوشیده و سرباز بسیار متداول است. این رنگ ها معمولا متشکل از پلیمر کلردار، مواد نرم کننده، رنگدانه های خنثی و یک عامل ضخیم کننده یا ژله مانند هستند. استفاده از این نوع رنگ ها به سادگی امکان پذیر است. ضمن آنکه این رنگ ها قابلیت دوام، مقاومت شیمیایی و چسبندگی مناسبی دارند. یکی از معایب این نوع رنگ ها آن است که سازندگان آن ها معمولا توصیه می کنند که رنگ در محدوده دما و رطوبت مشخصی باقی بماند که این مشخصه در استخرهای سرباز کمی دور از دسترس است.
عمر مفید این رنگ ها به عوامل متعددی مانند سرباز یا سرپوشیده بودن استخر، وضعیت تصفیه آب استخر، نحوه تمیز کردن و نگهداری از استخر و عواملی از این دست بستگی دارد. البته به عنوان یک قاعده تقریبی عمر مفید این رنگ ها برای استخرهای سرباز را تقریبا چهار سال و برای استخرهای سرپوشیده تقریبا هفت سال پیش بینی می کنند.
رنگ پلیمری
روکش های اکریلیک، اپوکسی و پلی یورتان : این رنگ ها معمولا در محدود استاندارد تولید می شوند و نتیجه مطلوبی را به همراه دارند. رزین های اپوکسی و پلی یورتان به شدت به سطوح بتنی، اندودکاری شده و روکش های کف می چسبند. عمر مفید این رنگ ها برای استخرهای سرباز تقریبا پنج تا هفت سال و برای استخرهای سرپوشیده بین هفت تا ده سال پیش بینی می شود. عوامل مهمی که در هنگام استفاده از این نوع رنگ ها باید رعایت شود عبارتند از:
رزین های اپوکسی قابلیت دوام بسیار بالایی دارند و سطح هموار و کاشی مانندی را ایجاد می کنند. این رزین ها مقاومت بسیار بالایی در برابر مواد شیمیایی داشته و احتمال رشد جلبک ها بر روی آن ها حداقل است. روکش های اپوکسی را می توان با ضخامت های بالا نیز مورد استفاده قرار داد. این ویژگی به ویژه برای استخرهای اندود کاری شده که چندین بار اسیدشویی شده اند یک مزیت به شمار می رود. روکش های اپوکسی به ویژه برای استخرهای فایبر گلاس بسیار مناسب هستند. چرا که این رنگ ها خیلی زود با سطح فایبر گلاس چسبیده و لایه بسیار پایدار و با دوامی را تشکیل می دهند.
پوشش اپوکسی
پوشش پلی یورتان
رنگ های اکریلیک با پایه آبی نیز یکی از روکش های نسبتا جدید هستند که در استخر ها نیز مورد استفاده قرار می گیرند. مزیت اصلی این روکش ها آن است که می توان آن ها را بر روی سطوح مرطوب نیز مورد استفاده قرار داد و با آب و صابون به راحتی پاک می شود. از دیگر مزایای این رنگ ها می توان به پایداری رنگ، مقاومت بالا در برابر اشعه فرابنفش و قیمت مناسب اشاره کرد. اما این رنگ ها در نوع خود معایبی نیز دارند. برای مثال روکش های اکریلیک به دلیل سطوح همواری که دارند معمولا به راحتی دچار لکه می شوند. ضمن آنکه عمر مفید این روکش ها نسبت به انواع دیگر روکش ها پایین است و در صورت استفاده دایمی از استخر گاهی لازم می شود سالی یکبار پوسته استخر مجددا رنگ شود.
رنگ های با پایه سیمان: پایه تمامی این رنگ ها سیمان پرتلند رنگی یا سفید است که به آن ها مواد کاتالیزور، مواد ضد آب و مواد پرکننده اضافه می شود. در حالت معمول این رنگ ها نمای مات و کدری را ایجاد می کنند. این نوع رنگ ها به ویژه برای استخرهای بتنی و سطح اندودکاری مناسب هستند. همچنین این رنگ ها به دلیل هزینه پایین و سادگی مصرف معمولا برای استخرهای خانگی و عمومی که بودجه محدودی برای ساخت دارند به کار می روند. این رنگ ها را می توان بر روی بسیاری از سطوح تزیین شده استفاده کرد. برای سطوح پرغبارآلود و جاذب نیز ابتدا از یک لایه روکش اولیه پایدارکننده استفاده می شود و سپس رنگ بر روی آن اضافه می شود.
فایبر گلاس نوعی روکش است که برای آب بند کردن استخر مورد استفاده قرار می گیرد. این روکش برای اولین بار در دهه 1960 استفاده شد. پس از آن بود که برای ساخت استخرهای خانگی و استخرهای کوچک مورد استفاده قرار گرفت. اما این نوع روکش ها برای استخرهای عمومی نتیجه مطلوب را به همراه نداشته باشد.
پوسته استخرهایی که در آن ها از این نوع روکش ها نیز استفاده می شود باید مقاومت کافی در برابر نفوذ آب به ویژه از جانب آب های زیر سطحی را داشته باشد. این نوع روکش ها معمولا به طور کامل در ناحیه دیوارها و کف به پوسته استخر متصل می شوند. همچنین برای استخرهای بتنی بهترین نتیجه را به همراه خواهد داشت.
روکش های فایبر گلاس نمای بسیار زیبایی را در استخر ایجاد می کنند ولی برخی ملاحظاتی هم باید در مورد آن ها رعایت شود. خلاصه نکاتی که باید در هنگام استفاده از این روکش ها مد نظر قرار گیرد عبارتند از:
یکی از شایع ترین مشکلاتی که برای پوسته فایبرگلاس استخرها به وجود می آید، ترک خوردن، ایجاد لکه و کم رنگ شدن بعضی قسمت ها به مرور زمان است. شکاف ها و ترک های ریزرا می توان تعمیر کرد. اما در مواردی که پوسته فایبرگلاس بیش از حد آسیب دیده باشد، باید بر روی آن از یک لایه جدیداز فایبرگلاس استفاده کرد. در مواردی که پوسته فایبرگلاس استخر بیش از حد رنگ و رو رفته باشد به جای استفاده از یک لایه جدید می توان از رنگ ها استفاده کرد.