پس از نهایی شدن طرح اسکلت ساختمان، وزن کلی و نیرو های موجود سازه مشخص می شود. در ادامه طراح قادر خواهد بود که پروسه تحلیل، طراحی و آرماتور گذاری پی ( فونداسیون ) را آغاز نماید. این درحالی است که در فرآیند اجرای ساختمان، پی پیش از اسکلت اجرا می شود. انتخاب نوع پی به ویژگی های ساختگاه بنا و اسکلت سازه بستگی دارد. طراح بایست با توجه به اطلاعات ژئوتکنیکی محل و اسکلت سازه یکی از انواع پی را برای سازه خود انتخاب و سپس آرماتور گذاری پی را انجام دهد. لازم به ذکر است که انتخاب نوع پی تا حد بسیار زیادی در رفتار لرزه ای و هزینه تمام شده پروژه اثر گذار خواهد بود.
ما در این یادداشت پس از بررسی 10 ها مقاله و نظرخواهی از مهندسین صاحب نظر، قصد داریم با رویکردی مفهومی و اجرایی موارد زیر را آموزش دهیم:
می دانیم وظیفه پی انتقال بار های اسکلت به خاک زیر پی می باشد، به طوری که تنش های بیش از حد و همچنین نشست های اضافی ایجاد نگردد.
از نظر مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان، پی مجموعه بخش هایی از سازه و خاک در تماس با آن می باشد. پی ها عمدتاً در سه گروه سطحی، عمیق و نیمه عمیق بررسی می شوند. در این مقاله تاکید ما بر روی پی های معمول سطحی در سازه های ساختمانی می باشد.
در مبحث نهم، شالوده به قسمتی از سازه ساختمان اطلاق می شود که روی سطح فوقانی آن ستون یا دیوار قرار گرفته و سطح تحتانی آن مستقیماً روی زمین یا روی شمع تکیه دارد و بار ساختمان را به زمین منتقل می کند. با چنین تعریفی به سراغ نکات مربوطه می رویم.
برای طراحی اعضای بتن آرمه، مهندسین سازه غالباً از روش طراحی مقاومت نهایی استفاده می کنند. این درحالی است که برای مهندسین ژئوتکنیک روش تنش مجاز معمول تر است. این تفاوت بنیادین خود را در طراحی پی ها به شکل جدی تری نمایان می سازد. چرا که طراحی پی، همزمان محاسبات ژئوتکنیکی و سازه ای را در خود دارد. مسئله هماهنگی میان مهندسین ژئوتکنیک و سازه در ادامه با جزئیات بیشتری مطرح خواهد شد.
در فصل چهارم از مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان، به تفصیل از پی های سطحی سخن گفته شده است. انواع پی های سطحی عبارتند از پی های منفرد، نواری، مرکب و گسترده. هر یک از پی های نامبرده تحت وضعیت خاصی می توانند بهینه ترین انتخاب باشند. در ادامه قصد داریم انواع پی های متداول ساختمانی را به صورت کامل بررسی نماییم.
این نوع از پی سطحی، شامل یک دال ضخیم بتن مسلح بوده که تمام مساحت مورد نظر را می پوشاند. تصویر زیر نمونه ای از پی های گسترده می باشد.
پی گسترده
پی گسترده، یکی از انواع بسیار پرکاربرد پی می باشد. خصوصاً در مواردی که ضعف خاک بستر و یا شرایط بارگذاری به گونه ای باشد که احتمال نشست نامتقارن وجود داشته باشد. در این وضعیت پی گسترده راه حل مناسبی است. از دیگر مواردی که کاربرد پی گسترده نتایج مثبتی را به دنبال دارد:
یکی دیگر از موارد کاربرد پی های گسترده، زمانی است که اگر از پی های نواری و یا منفرد استفاده کنیم، ابعاد آنها بزرگ و نزدیک به هم خواهد بود. در نتیجه از نظر اقتصادی به صرفه نخواهند بود. به عبارت دیگر، اگر زمین زیر پی آنقدر سست باشد و بار وارده از طرف سازه آنقدر زیاد باشد که سطح پوشیده شده توسط پی های منفرد بیش از نصف سطح زیربنا گردد، در اینصورت اقتصادی است که از پی گسترده استفاده شود.
با کسب شناخت از موارد کاربرد پی های گسترده به سراغ اصول طراحی و اجرای این نوع از پی ها میرویم.
رفتار پی گسترده را می توان مشابه با یک دال دوطرفه بتن آرمه که آن را سر و ته کرده ایم، درنظر گرفت. توزیع فشار ناشی از خاک زیر پی همانند توزیع بارهای موجود روی دال دو طرفه می باشد. بنابراین قابل توجیه است که روشهای تحلیل و طراحی حاکم بر دالهای دوطرفه را برای پی های گسترده نیز به کار گیریم.
طراحی آرماتور های پی، برای جلوگیری از گسیختگی خمشی و برشی خواهد بود. به طوریکه پس از تعیین ابعاد پی، فولادهای مورد نیاز در مقاطع مختلف نیز مشخص خواهند شد. امروزه با کاربرد وسیع نرم افزارهای مهندسی روند تحلیل و طراحی پی ها به طرز چشم گیری با دقت بیشتری همراه شده است.
در تصویر زیر خروجی طراحی یک پی گسترده در نرم افزار Safe را مشاهده می کنید. قصد داریم نحوه صحیح آرماتورگذاری پی گسترده را براساس الزامات آیین نامه ای و خروجی به دست آمده از نرم افزار بررسی نماییم.
آرماتورهای سراسری و تقویتی در safe
در تصویر فوق، نحوه آرماتورگذاری شبکه میلگرد فوقانی را در جهت Y مشاهده می کنید. اگر در هر 15 سانتی متر یک میلگرد نمره 18 به عنوان آرماتور سراسری قرار دهیم، به آرماتورهای تقویتی سمت راست تصویر نیاز خواهد بود. توجه داشته باشید که آرماتور های تقویتی را نمره 22 در نظر گرفته ایم. با این صورت مسئله در ادامه نکات مربوط به آرماتورگذاری پی را بررسی خواهیم کرد.
بخشی از خروجی نرم افزار را به صورت بزرگ نمایی شده در تصویر زیر مشاهده می کنید.
نمایش آرماتور های تقویتی در نرم افزار safe
به قسمت های مشخص شده در تصویر بالا توجه کنید. تعداد آرماتورهای تقویتی مورد نیاز در این نواحی بسیار زیاد است. این مسئله همانطور که قبلا در مقاله ” جانمایی دیوار برشی “ گفته شد به دلیل وجود دیوار برشی می باشد.
نکته1. مشاهده کردید که در صورت وجود دیوار برشی در سازه، تعداد آرماتورهای تقویتی بسیار زیاد می شود. این امر در فرآیند اجرایی و بتن ریزی ما را دچار مشکل خواهد کرد.
بنابراین توصیه می شود در چنین وضعیتی با افزایش شماره میلگرد سراسری و نزدیک کردن فاصله آن ها، از تعداد آرماتورهای تقویتی کاسته شود.
همچنین افزایش نمره میلگردهای تقویتی نیز در قدم اول راهکار مناسبی خواهد بود.
نکته2. نرم افزار تعداد آرماتورهای تقویتی و طول مورد نیاز آن را به صورت خروجی در اختیار کاربر قرار می دهد. توجه داشته باشید که این طول، طول تئوریک می باشد، لذا باید آن را به صورت طول عملی محاسبه نمود.
چگونه؟
بصورت زیر:
بر اساس بند 9-21-2-1-1 از مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، در تمامی قطعات بتن آرمه نیرو های کششی یا فشاری موجود در میلگردها در هر مقطع باید به وسیله مهار میلگرد ها در دو سمت آن مقطع به بتن منتقل گردد. مهار میلگرد ها در بتن به یکی از سه روش زیر یا ترکیبی از آن ها امکان پذیر است:
روش اول و دوم به دلیل اهمیت و کاربرد بیشتر در این بخش توضیح داده خواهد شد. روش سوم خارج از حوصله این مقاله می باشد و مطالعه آن را به مخاطب واگذار می کنیم.
در این روش با استفاده از فرمول زیر که از آیین نامه بتن آمریکا استخراج شده است، طول گیرایی میلگردهای کششی را به دست می آوریم. سپس طول به دست آمده را در هر سمت میلگرد محاسباتی اضافه می کنیم. به این طریق طول عملی میلگرد پی محاسبه خواهد شد.
فرمول محاسبه طول گیرایی میلگرد
رابطه فوق کلیه پارامترهای دخیل در محاسبه طول مهاری را در نظر گرفته است و از این نظر رابطه دقیقی است.
Cb: ضریب فاصله میلگردها از یکدیگر و از رویه قطعه، برابر با کوچکترین دو مقدار فاصله مرکز میلگرد از نزدیک ترین رویه بتن و نصف فاصله مرکز تا مرکز میلگردهایی است که در یک محل قطع یا وصله می شوند. تصویر زیر مطلب را روشن تر می کند.
پارامتر Cb در فرمول طول مهاری آرماتور
Ktr: این ضریب اثر میلگردهای عرضی را در طول مهاری بیان می کند. چون در پی عموماً از آرماتور عرضی استفاده نمی شود. مقدار این ضریب در محاسبه طول مهار میلگردهای پی، صفر خواهد بود.
Ψt: ضریب موقعیت میلگردها، برای میلگردهایی که حداقل 300 میلی متر بتن تازه در زیر آنها ریخته میشود برابر 1.3 می باشد. درواقع در میلگردهای لایه فوقانی پی این ضریب 1.3 و برای میلگردهای تحتانی یک خواهد بود.
Ψs: ضریب قطر میلگرد که برای میلگردهای با قطر کمتر یا مساوی 20 میلی متر برابر با 0.8 و برای میلگردهای با قطر بیش از 20 میلی متر برابر با یک است.
Ψe: ضریب اندود میلگرد که برای میلگردهایی که اندود اپوکسی نشده اند برابر با یک است. برای حالات دیگر می توان از جدول زیر استفاده نمود.
جدول ضریب اندود میلگرد های اپوکسی
تذکر1. در رابطه ارائه شده باید مقاومت کششی فولاد و بتن برحسب واحدهای آمریکایی(psi) وارد شوند. در صورتی که بخواهیم از واحد مگاپاسکال استفاده کنیم باید به جای کسر 3/40، از کسر 1/1.1، استفاده شود.
تذکر2. رابطه مشابهی نیز از سوی مبحث نهم مقررات ملی بیان شده که تفاوت خاصی در نتایج به دست آمده از دو آیین نامه وجود ندارد. دلیل استفاده از آیین نامه آمریکا در این مقاله آشنایی هرچه بیشتر مخاطب با آیین نامه های بین المللی می باشد.
گاهاً ممکن است فضای کافی برای تامین طول مهار مستقیم میلگرد وجود نداشته باشد. به طور مثال در کناره های پی چنین مشکلی وجود دارد.
در چنین شرایطی به سراغ ایجاد قلاب در انتهای میلگرد می رویم.
فرم رایج برای قلاب، عموماً 90 درجه است.
قلاب 90 درجه
قلاب 180 درجه
طول مهاری آرماتور کششی قلاب دار
برای محاسبه طول Ldh از رابطه زیر استفاده می کنیم. توجه داشته باشید که در این رابطه می توان از واحد مگاپاسکال استفاده نمود.
فرمول محاسبه طول Ldh
پارامترهای رابطه فوق مشابه با طول مهار مستقیم میلگرد بوده و نیازی به توضیح مجدد وجود ندارد. مقادیر طول مهاری برای میلگردهای مختلف از نوع S400 و رده بتن C25 را در جدول زیر مشاهده می کنید. به راحتی می توانید با یک برنامه اکسل این جدول را برای رده های بتن مختلف تعمیم دهید.
با توجه به مطالب بیان شده، می توانیم با استفاده از خروجی های نرم افزار به راحتی و تنها با استفاده از دو فرمول طول مهار را محاسبه کنیم. به این طریق آرماتور گذاری خمشی پی انجام شده است. در ادامه به بررسی آرماتورهای حرارت و جمع شدگی در پی خواهیم پرداخت.
آرماتور های لازم برای مقاطع شالوده بایست براساس نیروهای وارد بر آن در حالت حد نهایی محاسبه شود. گاهاً نیروهای وارد بر شالوده کوچک هستند و یا شالوده ابعاد بزرگی دارد، در چنین شرایطی آرماتورهای خمشی لازم برای شالوده بسیار کم خواهد بود. در چنین شرایطی آیین نامه محدودیتی را قرار داده است تا هرگز نسبت آرماتور به کار رفته از حد مشخصی کمتر نشود.
چرا با وجود اینکه طرح خمشی پی نیاز به آرماتور های کمتری را نشان می دهد، آیین نامه اجازه نمی دهد نسبت آرماتور به کار رفته از حد مشخصی کمتر شود؟
در ساعات اولیه گیرش تمایل بتن به انبساط و سپس انقباض باعث ایجاد ترک های عریض در بتن خواهد شد. این مسئله نیاز به آرماتورهایی را نشان می دهد که با بتن درگیر شده و از انبساط و انقباض بیش از حد جلوگیری نمایند. این آرماتورها را در اصطلاح آرماتورهای حرارتی گوییم.
مثال. اگر Φ22 ð20 در یک پی با ارتفاع 90 سانتی متر به کار برود، کنترل به صورت زیر خواهد بود.
میلگرد از رده S400 می باشد و حداقل نسبت سطح مقطع باید 0.0018 باشد.
(π*11^2*2)/(200*900)=0.0042
به همین شکل آیین نامه برای ارتفاع های مختلف شالوده، روابطی را برای محاسبه حداقل آرماتورها قرار داده است.
توجه داشته باشید که در نرم افزار SAFE با انتخاب گزینه Impose Minimum، نرم افزار به صورت اتوماتیک کنترل فوق را انجام می دهد.
انتخاب گزینه Impose Minimum، به منظور کنترل آرماتور حرارت بصورت اتوماتیک
مطابق تعریف آیین نامه، شالوده نواری به شالوده یکسره ای اطلاق می شود که بار دیوار و یا چند ستون را، که در یک ردیف قرار دارند به زمین منتقل می نماید. تصویر زیر مدل نرم افزاری از یک شالوده نواری را نشان می دهد. زمانی که ساختمان بیشتر از 8 طبقه نباشد، ممکن است پی های نواری نتایج اقتصادی تری نسبت به پی های گسترده داشته باشند.
در هر حال برای مقایسه دقیق نیاز به آنالیز دقیق دستی و نرم افزاری می باشد.
مدل نرم افزاری از یک شالوده نواری
در تصویر زیر خروجی طراحی یک پی نواری در نرم افزار Safe را مشاهده می کنید.
خروجی طراحی یک پی نواری در نرم افزار Safe
نحوه قرار دادن میلگردهای خمشی براساس خروجی های نرم افزار، محاسبه طول های مهاری و عمده نکات آرماتورگذاری در پی های نواری مشابه با پی های گسترده می باشد. از این نظر نیازی به توضیح مجدد وجود ندارد.
در این بخش نکات مربوط به آرماتورهای حداقل لازم برای پی های نواری را بحث خواهیم کرد. مطابق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان:
حداقل آرماتور در پی نواری
برای کنترل شرط فوق یک مثال را بررسی می کنیم. در پی نواری زیر می خواهیم آرماتورگذاری حداقل را مشخص نماییم. ابتدا با محاسبات دستی دو مقدار حداقل 0.25 و 0.15 درصد را به دست می آوریم.
همانطور که مشاهده کردید اگر از مقدار حداقل دوم استفاده کنیم به نفع اقتصاد پروژه است. ولی آیین نامه برای استفاده از مقدار حداقل دوم یک شرط جدی قرار داده است. باید مقدار آرماتور بکار رفته 33% بیشتر از آرماتور مورد نیاز در محاسبات باشد.
برای کنترل شرط فوق ابتدا گزینه Impose Minimum را در نرم افزار غیر فعال می کنیم. سپس تعداد و نمره میلگردهای لازم را از محاسبات نرم افزار به دست می آوریم. کافیست تعداد میلگردهای لازم را در (4/3) ضرب کنیم. 4/3 به معنی 33% آرماتور بیشتر از مقدار محاسباتی است. در این حالت می توان مقدار حداقل را با 0.0015 مقایسه کرد. مثالی که بررسی کردیم در اقتصادی شدن طرح پی های نواری بسیار تاثیر گذار می باشد. خصوصاً زمانی که ضخامت پی زیاد می باشد.
یکی از مباحث مهم در پی های نواری که در نحوه آرماتور گذاری بسیار تاثیر گذار است، کنترل برش می باشد.
اصولاً ضخامت پی نواری در بین طراحان کشورمان به گونه ای انتخاب می شود تا نیازی به آرماتور برشی وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر کل نیروی برشی توسط بتن پی تحمل گردد.
در این حالت حتی آیین نامه هم هیچ الزامی مبنی بر استفاده از آرماتور برشی حداقل ندارد. ولی آیین نامه نوع دیگری از آرماتورهای عرضی را برای پی ها الزامی می داند. آرماتورهایی موسوم به افت و حرارت که وظیفه آن ها مقاومت در برابر تنش های انقباضی بتن می باشد.
برای پی های نواری در جهت عرضی، آرماتورهای افت و حرارت مطابق با بند 9-20-8-1 که در زیر بیان شده است، محاسبه می شود.
مثال. ضخامت پی نواری 60 سانتی متر و آرماتورها از نوع S400 می باشند. برای یک متر طول پی آرماتورهای افت و حرارت به صورت زیر محاسبه می شود.
در بخش قبل با آرماتورهای حداقل در پی های نواری آشنا شدیم. چه تفاوتی بین آرماتور های حداقل و افت و حرارت در پی وجود دارد؟
در پی های نواری با دو راستای طولی و عرضی مواجهیم.
آرماتورهای خمشی در جهت طولی قرار می گیرند و مقدار آنها باید همواره از حداقل آرماتور اشاره شده در بند 9-20-5-2 بیشتر باشد.
آرماتور های برشی در صورت نیاز در جهت عرضی قرار می گیرند. اگر نیازی به آرماتور برشی در پی نداشته باشیم، از آرماتور های افت و حرارت در جهت عرضی استفاده خواهد شد.
توجه داشته باشید که این دو مورد با یکدیگر اشتباه نشود.
همانطور که گفته شد در طرح های موجود، ضخامت پی برای کنترل برش کافی بوده و نیازی به آرماتور برشی نخواهد بود. در چنین شرایطی آرماتور گذاری عرضی پی ها می تواند به صورت زیر باشد. در واقع اگر نقش آرماتورهای عرضی کنترل برش نباشد، نیازی به اورلپ کردن آنها نخواهد بود. و تنها کافیست طول قلاب مهاری تامین شود.
عدم هم پوشانی آرماتور های عرضی در پی نواری
اگر چنانچه از آرماتورهای عرضی پی انتظار مقاومت برشی داشته باشیم بایستی حتماً همپوشانی کافی بین آرماتور بالا و پایین به صورت زیر ایجاد شود.
هم پوشانی آرماتور های عرضی در پی نواری
در سفره فوقانی، برای قرار دادن میلگردها در تراز دقیق و حفظ ایستایی آنها نیاز به تکیه گاه هایی است. این تکیه گاه ها را در اصطلاح خرک گویند. در تصویر زیر خرکها را به صورت آرماتور های قائم مشاهده می کنید.
خرک در فونداسیون
کارکرد خرک ها صرفاً حفظ پایداری موقت آرماتورهای فوقانی می باشد و اهمیت محاسباتی ندارند. گاهاً به اشتباه برای این آرماتورها کارکرد برشی لحاظ می شود که به هیچ وجه قابل قبول نیست. شکل کلی یک خرک به صورت زیر می باشد.
شکل خرک
نحوه محاسبه خرک و فواصل خرک ها عمدتاً تجربی است ولی پیشنهاد می شود که این فاصله از 1.5متر در هر جهت تجاوز نکند.
هم چنین به نکات زیر در خصوص آرماتور خرک در پی توجه داشته باشید:
آرماتورهای انتظار در پی ها به دو شکل اجرا می شوند. که در تصویر زیر هر دو شکل را مشاهده می نمایید.
دیتایل آرماتور های انتظار در پی
دیتایل آرماتورهای انتظار در پی
در تصویر بالا، شاخه های نسبتاً بلندتری از میلگرد های ستون در پی به عنوان ریشه قرار می گیرند. در این شرایط وصله آرماتور های ستون در طبقه بعدی لازم خواهد بود.
اما در تصویر پایین، شاخه های میلگردهای ستون کوتاه بوده و باید در همان طبقه همکف وصله شوند.
از نظر اجرایی، روش دوم ساده تر است، چرا که لازم نیست میلگردهای چند متری ستون را مهار کرد.
اما از نظر اقتصادی و خصوصاً در پروژه های با تعداد ستون زیاد روش اول بسیار اقتصادی تر است. حتی از نظر فنی به علت ضعف ذاتی وصله ها، روش اول پیشنهاد می شود.
ضوابط خاموت گذاری آرماتورهای ریشه ستون در پی، متاسفانه با ضعف دستگاه نظارت، با اهمال همراه است. ولی باید توجه داشت که نبود خاموت در آرماتورهای ریشه ستون بسیار خطرناک خواهد بود.
در این خصوص نظر آیین نامه به شرح زیر است:
به طور معمول 3Φ10 ð10 و یا با محافظه کاری بیشتر 4Φ10 ð7 به عنوان خاموت در ریشه ستون ها استفاده می شود.
اثر چاله آسانسور در فرضیات طراحی پی های گسترده بایست در نظر گرفته شود. این در حالی است که برای پی های نواری محل چاله آسانسور در هنگام ترسیم منظور شده و نیاز به الزامات خاص دیگری نمی باشد.
در پی های گسترده زمانی که عمق چاله آسانسور از ضخامت پی کمتر باشد، بایست در ناحیه مذکور یک پی با ضخامت کمتر ترسیم گردد. تصویر زیر بیانگر این وضعیت است.
مدل سازی چاله آسانسور در پی های ضخیم
وضعیت فوق در حالتی به وجود می آید که پی ساختمان ما نسبتاً ضخیم باشد.
در پی های معمول ساختمان های متعارف با شرایط دیگری روبرو هستیم. چاله آسانسور در این حالت مانند تصویر زیر پایین تر از پی قرار می گیرد.
مدل سازی چاله آسانسور در تراز پایین تر از پی
تحلیل دقیق پی در حالت دوم اندکی پیچیده تر از حالت اول می باشد. در این حالت باید ترکیبی از کاهش ضخامت پی و عملکرد خمشی دیوارک های پیرامون چاله آسانسور مد نظر قرار گیرد. متاسفانه نرم افزار SAFE که برای طراحی پی استفاده می شود قادر به آنالیز و طراحی تصویر بالا نیست. به همین دلیل برای رها شدن از محاسبات پیچیده دستی و در جهت محافظه کارانه دیتایل اجرایی زیر توصیه می شود. در این حالت نیاز به تعریف Opening در نرم افزار نمی باشد و می توان کل پی را با ضخامت اصلی مدل کرد. چرا که دیوارک های بتنی اطراف چاله آسانسور و نیز بخشی از پی که زیر چاله آسانسور قرار دارد تماماً با ضخامت پی اصلی اجرا خواهند شد.
دیتایل مناسب اجرای چاله آسانسور
توجه. در تصویر بالا اگر ضخامت اطراف چاله آسانسور و زیر آن کمتر از 80 سانتی متر می شد، بایستی از Opening در مدل نرم افزاری استفاده می کردیم.
در هر حال، توصیه بیشتر به استفاده از این روش به جای ترسیم Opening می باشد.
در سازه هایی همچون سوله های صنعتی که فاصله ستون ها در یک جهت از یکدیگر زیاد است کاربرد پی های نواری و گسترده اقتصادی نخواهد بود. تصویر زیر گویای این مسئله می باشد.
فاصله ی زیاد ستون ها از یکدیگر در سوله های صنعتی
در چنین مواردی از پی های منفرد در زیر هر ستون یا پی های مرکب در جهتی که ستون ها به هم نزدیک هستند استفاده می شود. اما برای عملکرد یکپارچه کل سازه لازم است که پی های جدا از هم به یکدیگر متصل شوند. اعضایی که چنین اتصالی را برقرار می کنند را شنارژ گویند. اساساً معنی لغوی شنارژ نیز زنجیر کردن و قفل و بست کردن می باشد. در ادامه مطالب مندرج در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان را بررسی می کنیم. مبحث نهم از واژه کلاف به جای شنارژ استفاده نموده است.
شناژ یک المان محوری بوده و برای تحمل نیرو های کششی طرح و اجرا می شود. اما توجه داشته باشید که شناژها نباید در مدل نرم افزاری ترسیم شوند. نحوه محاسبه شناژ به صورت دستی و جدا از مدل نرم افزاری خواهد بود.
برای این منظور پس از تحلیل سازه اصلی نیروی محوری ستون را از نرم افزار استخراج می کنیم.
در بسیاری از موارد برای سرعت بخشیدن به عملیات اجرای پی، کل سطح خاکبرداری می شود و سپس قالب بندی روی زمین اجرا می شود. از آنجایی که آیین نامه تاکید دارد سطح فوقانی کلاف و شالوده یکسان باشد محاسبین یا ارتفاع کلاف را برابر با ارتفاع شالوده در نظر می گیرند و یا باید زیر کلاف بستر سازی صورت گیرد.
مبحث هفتم از مقررات ملی ساختمان ملاحظاتی را برای اجرای پی های سطحی در نظر گرفته که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.
مواردی که اشاره شد عمدتاً مباحث ژئوتکنیکی را در بر می گرفت.
در ادامه به بررسی نکات سازه ای پی خواهیم پرداخت:
پی ضخیم با سطح گسترده
تذکر. به عنوان یک مهندس طراح همواره محل درزهای اجرایی را در نقشه ها قید کنید.
اعمال درز انقطاع در پی
خاک زیر ساختمان جدیدالاحداث تحت بارهای وارده قطعاً نشست بیشتری نسبت به خاک مجاور خود خواهد داشت. اگر ساختمان جدیدالاحداث بلند باشد، میزان نشست ایجاد شده در خاک زیر آن نیز بیشتر خواهد بود. درصورتی که بین پی دو ساختمان درز انقطاع وجود نداشته باشد، بخشی از این نشست ساختمان قدیمی مجاور را نیز شامل خواهد شد. در اثر چنین وضعیتی، ساختمان قدیمی دچار نشست نامتقارن شده و تنش های اضافی در اعضای آن به وجود خواهد آمد.
لذا توصیه بر این است که فاصله ای در حدود 5 سانتی متر بین پی ها نیز قرار داده شود. وجود این فاصله باعث می شود تا اصطکاک بین دو پی مجاور ایجاد نشود و خطر دیفرانسیل نشست تا حد زیادی از بین برود.
محاسبه و طراحی آرماتور های افت و حرارت بسیار ساده بوده و در اکثر کتب و جزوات به طور کامل توضیح داده شده است. ولی ترسیم نقشه های اجرایی آن لازمه رعایت یک سری نکات و در نظر گرفتن ظرافت های اجرایی است.
در اصل، چیزی که یک مهندس باتجربه را از یک مهندس تازه کار تمییز می دهد، ارائه یک طرح اقتصادی با حداقل مصرف مصالح ولی بدون به خطر انداختن ایمنی سازه است.
در این بخش سعی می کنیم نکاتی را به طور اجمالی بررسی کنیم و دلایل پاره ای از آن ها توضیح دهیم:
الف- به صورت شبکه (مِش) عمود بر راستای میلگرد های اصلی
ب- به صورت خاموت های بسته یا u شکل
توصیه می شود این آرماتور ها به صورت خاموت بسته(حالت ب) اجرا شوند؛ زیرا که این کار ضمن اینکه از ایجاد ترک در بتن جلوگیری می کند، ساق های قائم این آرماتور در تحمل برش مشارکت کرده و ظرفیت برشی فونداسیون افزایش می یابد.
آرماتور حرارتی به شکل خاموت بسته در فونداسیون
آرماتور حرارتی به فرم U شکل در فونداسیون
خرک در اجرای فونداسیون
مشابه همین موضوع برای پی های نواری که عرض نوار آن ها زیاد است، می توان در نظر گرفت.
در شرایطی که نوار پی عریض هستند، بهتر است به جای یک خاموت سایز بزرگ و سنگین، از دو یا چند خاموت سایز کوچک و سبک استفاده نمود تا حمل و جایگذاری آن ها برای کارگران مشکل نباشد.
دقت شود که در صورت استفاده از چند خاموت، این خاموت ها با یکدیگر همپوشانی داشته باشند(چرا؟).
مخاطب قادر خواهد بود پس از مطالعه این مقاله با یک دید مفهومی نسبت انتخاب پی مناسب برای سازه خود اقدام نماید. همچنین نکات اجرایی مطرح شده در این مقاله به طرح هرچه دقیق تر آرماتورهای پی کمک می نماید.
خروجی های ضروری
[1]Mat foundation, sometimes called a raft foundation.