ترکهای ایجاد شده در ساختمان به دو دسته سازهای و غیر سازه ای تقسیم میشوند. و معمولاً ترکهای با عرض و عمق کم ترکهای غیر سازهایی هستند و از اهمیت زیادی به لحاظ تخریب ساختمان و خطرات جانی برخوردار نیستند ولی ترکهایی با عرض ۱/۵ تا ۲ میلیمتر و عمق ۱/۵ تا ۲ سانتیمتر ترکهای سازهایی هستند. که به لحاظ اهمیت میبایست مورد توجه قرار گیرد که بعضاً موجب تخریب و آسیبهای جانی نیز میشوند.
در مواردی که ترک سازهایی به وجود آمده است، آن عضو ترک خورده میبایست یا تخریب و از نو بازسازی شود یا اینکه در محل ترک به روش خاص دوخته شود.
اين ترکها گاهی به طور دائمی به وجود میآيد و دليل آن نشست مرتب پی است که در اين صورت، بودن ساکنان در ساختمان خطرناک است.
معمولاً پس از نشست پی، تحرک ساختمان کم میشود. اين پديده بر اثر قطع رطوبت و فشرده شدن سطح زير پيش میآيد. در نتيجه، شکست و افت ديوارها و اسکلت بنا نيز متوقف و حالت ترک ثابت میشود.
اين ترکها در اثر افتهای کوچک در اسکلت بنا و به واسطه نيروها و در مواردی به علت نوع مصالح اندود به وجود میآيند. رطوبت، انقباض و انبساط حاصله در مقابل خشک شدن سطوح مرطوب، باعث ايجاد ترکهای مويی میشود.
انواع ترکهای ساختمان به لحاظ جهت به سه بخش افقی – عمودی – مورب دسته بندی میشوند.
ترکهایی که در راستای افق و در طول دیوار ایجاد میشود معمولاً به دو دلیل عمده بوجود میآیند.
هنگامی که عمق یا عرض این ترکها زیاد یا در اعضای دیگر سازه همچون سقف، کف و … و یا اینکه در سنگ قرنیز ادامه داشته باشند به دلیل اینکه ترک سازهایی هستند از اهمیت فراوانی برخوردار است.
اساساً تعميرات ساختمان به منظور جلوگيری از به هدر رفتن منابع كه هزينهی سنگينی را هم به ما تحميل میكند و از طرفی امنيت جانی و رفاهی ساكنان را هم به خطر میاندازد صورت میگيرد. عمده علّت اصلی خرابی بناها، نشست پی بر اثر عواملی همچون رطوبت و فشارهای وارده از طبقات، بی مقاومتی خاک و عملكردهای آن است. همچنين نوع مصالح مصرفی و اجرای غيرفنی، سبب نشستهای پی میشود. در مجموع، بر اثر حركات زمين، اسكلت بنا حركت میكند و شكستهای مختلف كه شامل تركهای عميق يا معمولی و در مواردی به شكل مويی است، نمايان میشود. در همهی موارد، جهت تعمير و نگهداری بنا، پس از اطمينان كامل از اينكه نشست و يا حركتهای كه موجب بروز ترک در ساختمان شده است تثبيت شده است، با لحاظ كردن نكات ايمنی، تركها را كاملاً باز میكنيم، اطراف آنها را عمق بيشتری میدهيم، سپس به منظور چسبندگی بيشتر مصالح بكار رفته با محل، محل تركها را جارو زده و مرطوب میكنيم. پس از آن، به منظور جلوگيری از ترک خوردگی دوباره اقدام به مصلح كردن ( توری گالوانيزه و آرماتورگذاری) محل تركها میكنيم.
بر اثر حركت پذيری سقف توفال كه از انقباض و انبساط رطوبت و حرارت حاصل میشوند. تركهايی به وجود میآيد. اين ترکها را با نوک كاردک و ماله خالی میكنيم، سپس آماده كشی و پرداخت كشته و با پنبه زنی، ترکها را میگيريم و آماده نقاشی میكنيم.
اطراف ترک را با تيشه میتراشيم و سپس درز آن را كاملاً خالی میكنيم. به كار بردن گچ دستی و كف كش كردن، درون ترک را پر و سطح آنرا با گچ آماده صاف میكنيم. سپس با گچ كشته و پنبه آب، سطوح آنرا كاملاً پرداخت و آماده نقاشی میكنيم. به منظور جلو گيری از خطر كپ كردن، كشته كشی را در بعد وسيعی انجام میدهيم .در اين مواقع، بايد اصولی را به كار برد تا سطح ترک از اطراف به شكل پخ از گچ كاری و اندود برداشته شود تا عمق ترک در سطحی عريض پيوند شود. به اين عمل اصطلاحاً پرداخت كردن، كشته و هم سطح كردن با زمينه در گچ كاری قديمی میگويند.
ديوارها بر اثر نداشتن پيوند با هشت گير ترک میخورند. در مواقعی نشست و شكست ديوارها، ترکها كاملاً باز و رويت میشوند. در بعضی موارد، اين ترکها بسيار عميق هستند، به طوری كه میتوان دست را در درون آنها حركت داد. در اين حالت، چنين عمل میكنيم.
به علتهای زير، نعل درگاهی و سطوح زير آن میشكنند.
چنانچه ترک عميق باشد، رجهای بريده شده را از دو طرف به اندازه يک نيمه، خالی میكنيم و با به كار بردن ملات مرغوب و آجرهای راسته مقاوم، سطح ترک را در عرض ديوار با رعايت پيوند، كامل میگيريم و سپس مبادرت به اندود كاری میكنيم. در اين صورت، اثر ترک به كلی محو میشود. در بعضی موارد ترک به حدی است كه از بيرون، نور و اشياء قابل رويت میشود. به طور مسلم، اين تركک و شكست و نشست از پی شروع میشود و تا بالاترين قسمت ساختمان ادامه میيابد كه برای تعمير آن، به اين صورت عمل می كنيم.
برای مطالعه اثر رطوبت و انتخاب راه حل مناسب برای تعمیر و ترمیم آن و حتی انتخاب مواد پر کننده باید ترک را از نظر رطوبت طبقه بندی کرد.